H παγκόσμια αγορά έχει πληγεί σημαντικά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο από την πανδημία του κορονοϊού. Ο κλάδος της χοιροτροφίας στην Ελληνική αγορά, αποτελεί έναν από τους τομείς που επλήγησαν σε σημαντικό βαθμό, καθώς το κλείσιμο της εστίασης και η δραματική μείωση του τουρισμού, είχαν άμεση επίδραση στη ζήτηση και την τιμή του χοίρειου κρέατος. Η Ευρωπαϊκή αγορά επηρεάστηκε παράλληλα, από τη μείωση των εξαγωγών σε αγορές όπως η Κίνα αλλά και από την εμφάνιση της Αφρικανικής πανώλης στη Γερμανία. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες οδήγησαν σε μία σημαντική μείωση της τιμής του χοίρειου κρέατος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η αγορά δυστυχώς επιδεινώθηκε περεταίρω μετά τις συνεχής και μεγάλες αυξήσεις στις τιμές των σιτηρών (πρώτων υλών, κυρίως καλαμποκιού, σόγιας και κριθαριού) γεγονός που οδήγησε σε σημαντική αύξηση του κόστους παραγωγής.
Οι πιο πάνω παράγοντες είναι εξωγενείς και δυστυχώς μπορούμε να επηρεάσουμε από ελάχιστα έως καθόλου. Αυτό όμως που μπορεί να ελέγξει ο Έλληνας χοιροτρόφος είναι η παραγωγικότητα και η απόδοση της εκμετάλλευσής του. Η παραγωγικότητα βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το κόστος καθώς είναι ο πιο ουσιαστικός και ίσως ο μοναδικός τρόπος για να επιτύχουμε αυτό που λέμε «μείωση του κόστους παραγωγής». Στόχος του κάθε χοιροτρόφου είναι και επιβάλλεται να είναι η συνεχής βελτίωση των αποδόσεων του, να μπορεί να παράγει δηλαδή όσο το δυνατόν περισσότερα κιλά κρέατος με το μικρότερο δυνατό κόστος. Η συζήτηση για το πως μπορούμε να βελτιώσουμε την παραγωγικότητα και τις αποδόσεις μίας εκμετάλλευσης είναι τεράστια και θα ήταν αδύνατον να αναλυθεί εκτενώς και ορθά σε ένα μόνο άρθρο.
Στο παρόν άρθρο, θα εστιάσουμε σε έναν παθολογικό παράγοντα ο οποίος επηρεάζει την παραγωγικότητα, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές απώλειες στις εκμεταλλεύσεις χοίρων και ο οποίος πολλές φορές είναι υποδιαγνωσμένος. Ο παθολογικός αυτός παράγοντας είναι το υποχρεωτικά ενδοκυτταρικό gram θετικό βακτήριο, Lawsonia intracellularis το οποίο είναι υπεύθυνο για το νόσημα γνωστό και ως υπερπλαστική εντεροπάθεια των χοίρων (ή ειλεϊτιδα) “Proliferative enteropathy PE”. Το νόσημα αυτό εκδηλώνεται συνήθως με δύο μορφές, την οξεία (υπερπλαστική αιμορραγική εντεροπάθεια “Proliferative hemorrhagic enteropathy (PHE)”) και την χρόνια.
Είναι γεγονός ότι στη χώρα μας αλλά και όχι μόνο, επικρατεί μία γενική αντίληψη για την ειλεϊτιδα η οποία εκφράζεται συνήθως από τους χοιροτρόφους λέγοντας ότι «Δεν έχω ιδιαίτερο πρόβλημα αφού δεν έχω απώλειες ή/και διάρροιες στην προπάχυνση/πάχυνση». Είναι έτσι όμως;;;
Στην οξεία μορφή ειλεϊτιδας παρατηρείται συνήθως αιφνίδιος θάνατος που χαρακτηρίζεται από αναιμία, αιμορραγική διάρροια και υψηλή θνησιμότητα σε αναπτυσσόμενους και παχυνόμενους χοίρους και νεαρούς χοίρους αναπαραγωγής. Επίσης, παρατηρείται υπερπλασία του εντερικού βλεννογόνου και αιμορραγία. Σε κάποιες περιπτώσεις αιφνίδιων θανάτων μπορεί να μην παρατηρηθεί διάρροια ή αιμορραγία, συνήθως τα πρώτα συμπτώματα που εκδηλώνονται είναι μαύρα «σαν πίσσα» κόπρανα τα οποία αρχίζουν να γίνονται όλο και πιο υδαρή έως διαρροϊκά. Η οξεία μορφή έχει δραματικές οικονομικές συνέπειες στην εκμετάλλευση καθώς αυξάνει τη θνησιμότητα και μειώνει την ημερήσια αύξηση βάρους αφού μειώνει την ικανότητα απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών από τις λάχνες του εντέρου. Τέλος, η ανάγκη για χρήση εξειδικευμένων αντιβιοτικών έρχεται να αυξήσει επιπρόσθετα το κόστος.
Στην χρόνια μορφή ειλεϊτιδας η οποία συχνά δεν συνοδεύεται από διάρροια, μπορεί να παρουσιάσει σαν μόνο σύμπτωμα την καθυστέρηση στην ανάπτυξη του ζώου η οποία προκύπτει λόγω της μειωμένης απορρόφησης θρεπτικών συστατικών και η οποία μπορεί να περνάει «απαρατήρητη». Σε κάποιες χρόνιες μορφές μπορεί να εμπλέκονται και άλλα εντερικά παθογόνα μειώνοντας ακόμη περισσότερο την ημερήσια αύξηση βάρους ή και να προκαλούν συμπτώματα όπως η διάρροια. Οι οικονομικές απώλειες είναι σημαντικές καθώς πέραν της αυξημένης θνησιμότητας και μειωμένης μετατρεψιμότητας, υπάρχει αύξηση της ανάγκης χρήσης αντιβιοτικών για θεραπείες, περισσότερα Β’ ζώα, αργότερο «άδειασμα» κελιών καθώς κάποια ζώα παραμένουν παραπάνω ημέρες στην μονάδα για να φτάσουν στο επιθυμητό βάρος σφαγής. Όλα τα παραπάνω συμβάλλουν στην αύξηση του κόστους παραγωγής.
Μελέτες που έγιναν στις ΗΠΑ αναφέρουν ότι το κόστος της ειλεϊτιδας υπολογίζεται περίπου στα 4,65$/ χοίρο. Με βάση κάποια νεότερα δεδομένα από πειραματικές μελέτες ,το κόστος ανά χοίρο μπορεί να είναι ακόμα υψηλότερο.
Στη χώρα μας, συναντάμε συχνά τη χρόνια μορφή της νόσου, η οποία τις περισσότερες φορές περνά σχεδόν απαρατήρητη. Στην πραγματικότητα όμως, αυτός ο «αόρατος εχθρός» είναι εκεί και προκαλεί σημαντικά προβλήματα που μεταφράζονται σε:
- αύξηση της ανάγκης για χρήση αντιβιοτικών,
- επιδείνωση άλλων εντερικών παθήσεων
- μείωση της μετατρεψιμότητας της τροφής
- αύξηση του κόστους σίτισης ανα ζώο
- αύξηση λειτουργικών εξόδων
- αύξηση του κόστους διαχείρισης περισσότερων αναπτυξιακά ανομοιόμορφων ζώων
- αυξημένο ποσοστό θνησιμότητας
Η πρόληψη έναντι των λοιμωδών νοσημάτων αποτελεί, για τη σύγχρονη κτηνοτροφία, το κλειδί προς την βελτίωση της παραγωγικότητας και ακολούθως της κερδοφορίας της επιχείρησης. Η πρόληψη είναι το αναγκαίο και απαραίτητο μέσο για την εναρμόνιση με τους νέους Ευρωπαϊκούς κανονισμούς για τη μείωση της χρήσης αντιβιοτικών, την ευζωία των ζώων και την επίτευξη Ενιαίας Υγείας (One Health).
Ο βασικότερος τρόπος πρόληψης είναι μέσω του εμβολιασμού κατά της ειλεϊτιδας ο οποίος μπορεί να συμβάλλει στην μείωση:
- της διάρροιας
- των απωλειών από την ημερήσια αύξηση βάρους
- των αλλοιώσεων του εντέρου
- της απέκκρισης του βακτηρίου
- της θνησιμότητας
Έρευνες καταδεικνύουν ότι ο εμβολιασμός μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση της μετατρεψιμότητας της τροφής και στη μείωση της ανάγκης χρήσης αντιβιοτικών ακόμα και στις χρόνιες μορφές της νόσου όπου δεν εκδηλώνονται σημαντικά κλινικά συμπτώματα.
Τέλος επιβάλλεται να αναφερθεί η σημαντικότητα τήρησης υψηλού δείκτη βιοασφάλειας στις χοιροτροφικές εκμεταλλεύσεις προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ειλεϊτιδα. Οι σωστές απολυμάνσεις και ο λεπτομερής καθαρισμός των εγκαταστάσεων παίζουν σπουδαίο ρόλο στον έλεγχο του νοσήματος.
Οι δύσκολοι καιροί απαιτούν καινοτομία και προσοχή στις λεπτομέρειες, γι’ αυτό δεν θα πρέπει να υποτιμάται αυτός ο «αόρατος εχθρός». Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ειλεϊτιδα και τον εμβολιασμό συμβουλευτείτε τον κτηνίατρό σας.
Αθανάσιος Κ. Ρήμος,
Κτηνίατρος Π.Θ (DVM)
CYCON HELLAS